به بهانه 12 شهریور صدمین سالگرد شهادت رئیس‌علی دلواری
با وجود اینکه در سال‌های اخیر به قیام رئیس‌علی دلواری در مقابل استعمار انگلیس توجه شده اما در کل، قیام سردار نهضت جنوب در تاریخ مهجور مانده است.
همیشه نام استان بوشهر را در کنار ظرفیت‌های صنعتی و اقتصادی، با شخصیت دلاور و مجاهدی نستوه می‌شناسند که ایستادگی وی در مقابل استعمار انگلیس برای همیشه در تاریخ ثبت شد و هنوز هم انگلیسی‌ها از نام این سردار جنوب هراس دارند.
رئیس‌علی دلواری این شیر مرد تنگستان در زمانی که حکومت مرکزی ایران کمترین توجه را به جنوب کشور داشت با استفاده از جوانان غیور تنگستانی، بوشهری، دشتی و ... و تبعیت از علمای بزرگ آن دوران در مقابل انگلیس ایستادگی کرد.
دوران قیام رئیس‌علی دلواری 7 سال طول کشید و وی درنهایت به دست یکی از نیروی مزدور خودی به شهادت رسید.
تولد رئیس‌علی
رئیس‌علی دلواری در سال 1261 هجری شمسی در روستای دلوار در پنجاه کیلومتری بوشهر متولد شد، پدر وی رئیس محمد کدخدای دلوار بود که پس از وی رئیس‌علی به‌عنوان کدخدای دلوار انتخاب شد و در همین دوران بود که انگلیس به بوشهر حمله کرد و قیام رئیس‌علی هم آغاز شد.
انگلیس سال‌های 1837 میلادی، 1273 هجری قمری، 1909 و 1915 میلادی به بوشهر حمله کرد که هر چهار بار توسط مردم به بیرون رانده شدند که حمله چهارم با رهبری دینی علامه بلادی و مجتهد برازجانی به سرداری رئیس‌علی دلواری و با حرکت جهادی انگلیسی‌ها را به شکست کشاند.
محقق و پژوهشگر تاریخ بوشهر در ارتباط با ویژگی‌های رئیس‌علی و قیام وی می‌گوید: یک نکته مهم این است که انگلیس بارها به دنبال این بود که با دادن پول به رئیس‌علی وی را از قیام منصرف کند اما رئیس‌علی راضی نشد.
حجت‌الاسلام سید ابوالحسن حسینی بیان کرد: در حمله انگلیس به بوشهر که همزمان با اواخر جنگ جهانی اول بود، انگلیسی‌ها پس از تصرف خارگ به دنبال این بودند که از مسیر دلوار وارد بوشهر شوند و رئیس‌علی در مقابل آنان ایستادگی می‌کند.
رخصت رئیس‌علی از علمای بزرگ بوشهر
وی ادامه داد: رئیس‌علی در آغاز مبارزه خود شروع به جمع‌آوری لشکر می‌کند و به خوانین مختلف نامه می‌نویسد برخی خوانین با وی همراهی می‌کنند اما پس‌ازاینکه دامنه حمله انگلیسی‌ها به جنوب و بوشهر زیاد می‌شود وی متوجه می‌شود با لشکر کوچک نمی‌توان در برابر قدرت انگلیس ایستادگی کند.
این استاد حوزه افزود: در این شرایط بود که دست به دامن علما می‌شود و به آیت‌الله سید علی‌نقی میانخره‌ای دشتی نامه می‌نویسد و آیت‌لله دشتی نیز فتوای جهاد می‌دهد که پس‌ازاین فتوا مبارزانی از شیخیان، تلخو و کاکی نیروهایی به کمک رئیس‌علی می‌آیند.
محقق و پژوهشگر تاریخ بوشهر خاطرنشان کرد: پس از دشتی، از بوشهر نیز آیت‌الله سید عبدالله بلادی فتوای جهاد می‌دهد، وی رابطه تنگاتنگ و نزدیکی با رئیس‌علی داشته و همین امر موجب می‌شود علاوه بر مردم بوشهر مردم سایر شهرهای نزدیک بوشهر نیز به یاری رئیس‌علی بشتابند.
حسینی اضافه کرد: رابطه رئیس‌علی و آیت‌الله بلادی آن‌قدر نزدیک بود به‌طوری‌که انگلیسی‌ها وقتی می‌خواستند آیت‌الله بلادی را ترور کنند، رئیس‌علی آیت‌الله بلادی را شبانه از بوشهر راهی شیراز کرد.
وی در مورد سایر علمای استان بوشهر در زمان رئیس‌علی دلواری هم گفت: شیخ محمدحسن ماحوزی معروف به مجاهد برازجانی نیز از علمایی بوده که رئیس‌علی به ایشان نامه می‌نویسد و اجازه جهاد می‌خواهد، مجاهد برازجانی در پاسخ به نامه بالیوز انگلیسی از سرداران آن زمان بریتانیا که عنوان کرده بود مقصر جنگ به وجود آمده آلمان‌ها بودند جواب تندی به وی می‌دهد.
استاد حوزه گفت: ارتباط مجاهد برازجانی با رئیس‌علی نیز به حدی نزدیک بوده که پس از شهادت رئیس‌علی، برای این شهید مراسم بزرگداشت باشکوهی برپا می‌کند، یکی دیگر از علمایی که رئیس‌علی از وی اجازه و فتوای جهاد گرفت آیت‌الله علم‌الهدی اهرمی بود که با کمک وی در بوشهر حکومت اسلامی تشکیل دادند.
حسینی گفت: احمدخان دریا بیگی از مزدورانی بود که پس از شهادت رئیس‌علی دلواری، آیت‌الله علم‌الهدی را به بصره تبعید کردند و حتی در شهر بدون عبا و عمامه گرداندند.
پایان قیام و شهادت ناجوانمردانه رئیس‌علی
از ابتدا تا انتهای قیام رئیس‌علی دلواری حدود 7 سال طول کشید و در تمام این سال‌ها وی قیام خود را با اجازه و فتوای علما انجام داد.
از آنجا که انگلیس‌ها همیشه از درون یک نظام را از بین میبرند، در قیلم رئیس‌علی دلواری نیز یکی از مزدوران خودی در محلی بنام «تنگک صفر» از پشت به رئیس‌علی دلواری شلیک کرده و وی را به شهادت می‌رساند، این سردار بزرگ نهضت جنوب در 23 شوال 1333 قمری مصادف با 12 شهریورماه 1293 شمسی و سوم سپتامبر 1915 میلادی به شهادت رسید و محل دفن ایشان نیز هم‌اکنون در نجف قرار دارد.
رئیس‌علی دلواری پس‌ازاینکه به شهادت رسید جسدش به‌رسم امانت در قبرستانی نزدیک روستای جائینک در جوار حیاة الغیب مل گپ به‌رسم امانت تحویل خاک داده شد که پس از مدتی طی تشریفات خاصی به عراق منتقل گردید و در شهر نجف اشرف در قبرستان معروف وادی‌السلام شیعیان به خاک سپرده شد.
مهجوریت قیام رئیس‌علی
اکنون اسناد فراوانی از قیام نهضت جنوب ازجمله رئیس‌علی و سایر مجاهدان جنوب کشور در انگلستان نگهداری می‌شود که البته در برخی نوشته‌ها تحریفاتی هم در مورد قیام رئیس‌علی دلواری صورت گرفته است.
با این وجود پس از شهادت رئیس‌علی دلواری افراد کمی بودند که در مورد قیام وی مطلب نوشتند البته پس از انقلاب شرایط بهتر شد و مورخانی بودند که تحقیقات گسترده‌ای در مورد رئیس‌علی انجام دادند.
با این حال جای خالی نماد رئیس‌علی دلواری در بسیاری از اماکن، مستندات، نوشته‌های کشور خالی است، مواردی همچون اسکناس، کارت‌های شناسایی فردی، گذرنامه و ... می‌توانند از نماد رئیس‌علی دلواری استفاده کنند.
منبع: فارس