نیم نگاهی به بازارسنتی نهاوند

بازار سنتی نهاوند دارای جایگاهی ویژه در اقتصاد شهرستان است که حجم بالایی از فعالیت ها را در جوار خود دارد به همین علت از گذشته تا به حال در زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و ارتباطی نقش داشته است.

به گزارش ایسنا؛ سبک معماری این بازار متاثر از شرایط جغرافیایی منطقه است و با ویژگی های بازار های ایرانی کاملا هماهنگی دارد.

بازار نهاوند یک اثر تاریخی و فرهنگی است که در طول زمان شکل گرفته و هویت یافته و خود امروز هویت بخش شهر شده است و همین امر باعث شده که این محور تاریخی و تجاری امروزه دارای ارزش میراثی و نقش گردشگری باشد.

بافت تاریخی و سنتی بازار نهاوند

این بافت به علت ارزش های زیبا شناختی و معماری بومی و هویت فرهنگی و تاریخی و همجواری با شاهزاده محمد(ع) به عنوان قطب گردشگری مذهبی شهر و بهره جستن از بسیاری از عناصر فرهنگی و تاریخی نقش محوری گردشگری و جذب توریست را در سطح ملی و منطقه ای ایفا کند و از این نقش هم برای رونق تجاری بازار و هم زنده نگهداشتن این بافت ارزشمند تاریخی و فرهنگی بهره جوید.

بافت سنتی بازار فضایی است که با فرهنگ و آداب و رسوم مردم در آمیخته و منطبق با ویژگی های محیطی و انسانی منطقه است.

بازار نهاوند یک نمونه کاملا فعال و پویا از بازارهای ایران است که تمام ویژگی های بازارهای سنتی ایران را داراست.

محله بازار

بافت قدیمی نهاوند محدوده ای به مساحت ۶۶ هکتار و تقریبا در بخش شرقی شهر واقع شده و مشتمل بر 17 محله تاریخی و قدیمی است که این محله ها شامل 17 شهریور، دوخواهران، کوچه درازه، پای قلعه، قلعه، گلشن، قیصریه، بازار، سرداب، راسته سیدان، راسته میرزا آقا، باغچه علی بخش، چشمه علی آباد، شریعتی، ابوذر و امامزاده مهدی است.

عملکرد اقتصادی بازار سنتی نهاوند

بازار نهاوند یکی از مهمترین محورهای اقتصادی شهر بوده و از قدرت اقتصادی و تجاری بالایی برخوردار است. هر چند امروزه با گسترش و توسعه شهرستان و ایجاد مراکز تجاری جدید مثل پاساژ ها این مرکز تجاری سنتی نهاوند همچنان رونق دارد و جایگاه سنتی خود را حفظ کرده است.

عملکرد اجتماعی و سیاسی بازار

بازار نهاوند یکی از ارکان و تاثیرگذارترین منطقه بر تحولات سیاسی و اجتماعی در طول تاریخ بوده و بازاریان از قدیم با استفاده از قدرت اقتصادی و مردمی خود در راهبرد اهداف سیاسی و اجتماعی خود و جامعه از بازار بهره برده اند که نمونه ای از آن در نتیجه نارضایتی مردم در آستانه سفر ناصرالدین شاه به عراق و عجم و نهاوند از روز جمعه ۱۶ شوال ۱۳۱۰، شورشی به رهبری علما و روحانیون آن زمان نهاوند آغاز می شود و در روز یکشنبه ۱۸ شوال که قهرمان میرزا از آن به عنوان به عنوان "روز طغیان و بستن بازار" یاد کرده است و به اوج می رسد که به دستور میرزا آقا مجتهد از علمای شهر مردم مغازه ها و شهر را تعطیل کردند.

بازاریان همچنین در مبارزات مردمی علیه رژیم ستم شاهی و همچنین در جریان پیروزی انقلاب اسلامی حضور فعال داشته اند.

مذهبی و فرهنگی بازار نهاوند

بازار نهاوند به علت مجاورتش با آستان مقدس شاهزاده محمد و علی(ع) و امامزاده ابراهیم و اسماعیل(ع) و همچنین به علت مجاورت با مساجد متعدد و سقاخانه از قدیم الایام کانون فعالیت های فرهنگی و مذهبی بوده و در مساجد بازار با همکاری خود بازاریان، مراسم گوناگون مذهبی انجام می شد، تعطیل شدن بازار همزمان با شنیدن اذان ظهر و برپایی نماز جماعت در مساجد بازار و باعث پیوند بیشتر بازاریان با روحانیون و توجه بیشتر به مسائل خمس و زکات و توزیع ثروت در جامعه می شد.

بازار نهاوند علاوه بر نقش مذهبی با داشتن مکتب خانه ها، مدارس علمیه و اماکن وقفی به گسترش علوم دینی و مذهبی پرداخته و در ارتقای فرهنگی جامعه شهری کمک شایانی کرده است.

ارتباط بازار

بازار نهاوند به صورت یک محور ارتباطی در بافت قدیمی شهر قرار دارد که این بازار با داشتن عناصر تاریخی و سنتی بازارهای ایرانی یکی از بازارهای قدیمی و مرکزی شهر است که از طریق آن می توان به محله قلعه قدیم و معبد لا ادیسه نیز دست یافت که این خودش گویای نقش ارتباطی قوی بازار از گذشته تا امروز بوده است.

قسمتهای مختلف بازار سنتی نهاوند

آقای یکی از معتمدین بازار به خبرنگار ایسنا گفت: بازار تاریخی نهاوند دارای راسته هایی بود که مهمترین آنها راسته کفاش ها و گیوه کش ها، سراج ها، جوراب دوزها، بزازها، مسگرها، نجارها، پالان دوزها، میل سنگ، کوزه گران، کاه فروش ها، صمصام و سرداب ها است که الان بسیاری از این قسمتها رونق خود را از دست دادند و تغییر پیدا کردند.

"صباغی" در رابطه با هر قسمت از رسته های بازار توضیحات مختصری داد و اظهار کرد: تیمچه یکی از راسته های قدیمی بازار بوده که به آن کاروانسرا گفته می شد که در دوره معاصر به کاروانسرا یا سراهای کوچک و سرپوشیده تیمچه هم مشهور بود.

وی ادامه داد:  در گذشته در بازار نهاوند تیمچه مرحوم حاج باقر رسولیان معروف به تیمچه رسولیان در انتهای سرداب واقع شده بود که در اطراف محوطه داخل آن هشت باب مغازه ساخته شده بود که در اجاره چند تن از تجار معروف شهر بوده است و از بین رفته و هم اکنون در بازار نهاوند ساختاری به نام تیمچه وجود ندارد.

راسته کفاش ها

صباغی در مورد راسته کفاش ها گفت: این راسته در جنوب غربی چهار سوی بازار قرار داشت و زیاد طولانی نبوده و مستقیما به کوچه معروف به شرشره و با زاویه ای منفرجه به راستای بزازها منتهی می شد که این راسته به علت احداث خیابان قیصریه در دهه های گذشته از بین رفته است.

راسته گیوه کش ها، سراج ها و جوراب دوزها

وی گفت: این راسته امتداد راسته گیوه کش ها بود و هم اکنون وجود دارد، منتها رونق خود را از دست داده و امروزه بیشتر مراکز خرید و فروش به مغازه های جوانب خیابان ها منتقل شده و در گذشته در همین راسته تعدادی سراج زین ساز هم به کار مشغول بودند و به همین علت به راسته سراج ها معروف بوده و در این بازار بقال، قصاب، کتاب فروش و عطار مشغول به کار بودند و امروزه کارکرد تجاری این راسته تقریبا از بین رفته و بیشتر جنبه مسکونی یافته است.

راسته بزاز ها

صباغی بیان کرد: انتهای بازار کفاش ها در مقابل نانوایی سنگکی شر شره بود که با جهتی شمالی و پس از طی حدودی ۲۰ تا ۳۰ متری تا شمال باختری ادامه می یافت تا به در کاروانسرای حاتم می رسید سپس با شیب مختصری به طرف خاور و جنوب خاوری را می گرفت تا به بازار یخدان ساز ها کشیده می شد و بزازهای معتبری هم در این بازار بودند که اجناس خود را از اصفهان، یزد، همدان و تهران وارد می کردند که این راسته هنوز به فعالیت خود ادامه می دهند.

راسته مسگرها

عزیز سیف یکی دیگر از معتمدین قدیمی بازار نهاوند به خبرنگار ایسنا گفت: راسته مسگرها در سمت شمال چهار سوی بازار واقع بود که به در بقعه شاهزاده محمد(ع) ختم می شد و امروزه از راسته مسگرها به علت تغییر الگوی مصرف و شیوه زندگی مردم و احداث خیابان های متعدد در دهه گذشته دیگر اثری نیست.

راسته نجارها

این معتمد بازار گفت: این راسته از راسته مسگرها به طرف شمال شرقی از در شاهزاده محمد(ع) می گذرد و تا نزدیکترین بن بست ربیعی و محله کاریا ادامه دارد.

راسته میل سنگ

وی گفت: راسته میل سنگ هم از جلوی کاروانسرای گلشن بعد از راستای یخدان سازها شروع می شد و به وسیله خیابان ۱۷ شهریور هم از بازار سرداب جدا و در انتها به دو شاخه تقریبا عمود بر هم تقسیم می شد که یک قسمتش به خیابان حافظ و قسمت دیگرش به کوچه گیان راه ختم می شد و پس از احداث خیابان آزادگان انتهای بازار سرداب و دو قسمت عمود بر هم آن از بین می رود و بازار سرداب با چند پله به خیابان آزادگان متصل می شد.

وی خاطرنشان کرد: راسته کوزه گران، صمصام، چهار سوق، یخدان سازها و خراط ها هم از دیگر قسمت های رسته های بازار سنتی نهاوند است که امروزه بسیاری از این رسته ها از بین رفته یا تغییر پیدا کرده اند و فعالیت های دیگری دارند.