شهر قم با وجود این‌که شهری پایبند به سنت‌ها است اما از دردسرهای ورود سوغات مدرنیته در امان نبوده و کودکان امروز شهر، از این بازی‌های بومی و محلی بی‌خبرند و اوقات خود را با بازی‌های رایانه‌ای و تبلت می‌گذرانند؛ در حالی که با کمرنگ شدن بازی‌های سنتی و محلی، جامعه پذیربودن کودکان و نوجوانان هم با آسیب‌های جدی همراه است.
به گزارش تابناک قم، به گفته حسن غفاری‌فر، یکی از جامعه شناسان قم، جامعه پذیرشدن انسان‌ها در مباحث علوم اجتماعی چند مسیر را مطرح می‌کند . اولین مسیر خانواده و سپس همسالان، مدرسه و جامعه است.
وی اظهار داشت: در این کانال‌ها ابزارهایی برای انتقال عناصر فرهنگی برای جامعه پذیرکردن افراد وجود دارد. از جمله این ابزارها، بازی‌های سنتی است. برخی از این بازی‌ها فراجنسیتی و جنسیت محور بوده‌اند. مثلا خاله بازی و عروسک بازی را عمدتا دختران و «الک دولک» و «تیله بازی» را پسرها بازی می‌کردند و برخی مثل عمو زنجیر باف و هفت سنگ فرا جنسیتی بوده و در دوران کودکی دخترها و پسرها دسته جمعی آن را بازی می‌کردند.
این جامعه شناس ادامه داد: کارکرد این بازی‌ها با مفاهیمی که بین کودکان در حال بازی داد و ستد می‌شد، این بود که ارزش‌ها و هنجارهای دینی، مذهبی، ملی و بومی را درونی و باورمند می‌کرد. مثلا در بازی عمو زنجیر باف وقتی یک طرف می‌گفت چه چیزی عمو آورده، طرف مقابل به حسب آشنایی و کاربرد کالاهای موجود در محل زندگی خود، نام کالایی را که استفاده از آن بیشتر بود تکرار می‌کرد.
آموزش احترام به بزرگ ترها
وی گفت: کارکرد دوم این بازی‌ها تجربه عینی زندگی دسته جمعی در عین رقابت بود که گاهی به نظم و برطرف‌کردن سوء تفاهم‌ها و آشتی نیاز داشت. نکته مثبت این بازی‌ها کار تیمی بود که کودکان با آن آشنا می‌شدند.
در این بازی‌ها همچنین کودکان و نوجوانان همبستگی، دوستی، مقاومت و سماجت در حفظ منفعت خود را تمرین می‌کردند. آنها در نهایت قاعده بازی، صلح و آشتی را نیز می‌آموختند و هنگامی که نیازمند پادرمیانی بزرگان بود، ادب و احترام گذاشتن به بزرگ‌ترها و اطاعت از ریش سفیدان را یاد می‌گرفتند.
غفاری فر تأکید کرد: کودکان و نوجوانان ایرانی در ضمن بازی‌های متنوع بومی - ملی راه و رسم زندگی سالم جمعی را با ادبیات کودکانه می‌آموختند. برخلاف عمده بازی‌های امروزی که فرد محور و مجازی و دور از حقیقت عینی اجتماعی است، بازی‌های سنتی دیروز، زنده بودند. بازی‌های مجازی امروزی فرد محوری و منفعت طلبی فردی را نهادینه می‌کنند و در جان و روح بازی کننده، فردگرایی و خودپرستی را به باور تبدیل می‌کند.
با توجه به وارداتی بودن بیشتر این بازی‌ها، کودک امروزی از زندگی جمعی و مفاهیم ارزشی، بومی و اسلامی دور می‌ماند. با واردشدن این بازی‌های محلی به نظام آموزشی و مدارس، بچه‌های امروز از بازی‌های بچه‌های نسل دیروز آگاه می‌شوند و فوت و فن‌های زندگی کردن را در این بازها یاد می‌گیرند.
احیای بازی‌های بومی و محلی
در حال حاضر برخی نهادهای استان در تلاش هستند بازی‌های بومی و محلی را احیا کنند. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان قم یکی از این نهادهاست که در سال 87 اولین جشنواره بازی‌های بومی و سنتی و بین‌المللی را برگزار کرد.
مسئول فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان قم در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به فعالیت‌های این کانون برای احیای این بازی‌های بومی و سنتی، گفت: در 40 فعالیت تعریف شده از سوی کانون، بازی و سرگرمی یکی از فعالیت‌های فرهنگی این کانون محسوب می‌شود.
مرضیه حقیقی به چگونگی این بازی‌ها در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اشاره کرد و گفت: این بازی‌ها به 3 بخش بازی‌های سازنده، بازی‌های رایانه‌ای که تولیدات کانون است و بازی‌های بومی و سنتی تقسیم می‌شوند.
وی افزود: قایم باشک، هفت سنگ، گرگم و گله می‌برم و طناب کشی از جمله بازی‌های بومی و سنتی است که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان قم انجام می‌شوند.
مسئول فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان قم با اشاره به این‌که به صورت مستمر در طول هفته در چند نوبت بازی‌های مختلفی برای گروه‌های سنی مختلف كودك و نوجوان به اجرا در می‌آید، عنوان کرد: هر یك از مربیان فرهنگی، هنری و ادبی كانون با توجه به اشتیاق و علاقه ذاتی كودكان به بازی، تلاش می‌كنند تا فعالیت‌های مورد نظر خود را در قالب این بازی‌ها طراحی كنند.
خلاقیت در بازی
مربی ادبی كانون در كارگاه شعر و داستان، بازی‌های مختلف ادبی مثل بازی با كلمات و افعال و بازی با قافیه‌ها را انجام می‌دهد. در سال جاری مربیان فرهنگی مركز 4 کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان، «صحیح خوانی» را در برنامه خود قرار داده‌اند.
در همین راستا، خانم محمدی مربی فرهنگی مركز 4 کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان قم، بازی‌هایی را با خلاقیت خود به اجرا در می‌آورد تا بچه‌ها به كتابخوانی روی آورده و به ویژه صحیح خواندن كتاب را مد نظر قرار دهند.
به گفته حقیقی، در این بازی هر كودك نقش یك علامت مثل ویرگول، نقطه ویرگول، پرانتز و سایر علامت‌ها را بازی می‌كند و زمانی كه مربی و بچه‌ها كتاب را می‌خوانند به محض رسیدن به محل قرار گرفتن آن علامت در دستور زبان فارسی در آن جمله، به صورت دسته جمعی شعر هماهنگی را می‌خوانند كه مربوط به آن علامت است و بازی‌كردن با متن كتاب‌ها و... از جمله بازی‌هایی است كه برای كودكان و نوجوانان به اجرا در می‌آید.
منبع : همشهری
