در این مقاله تحلیلی که به قلم میثم بهروش پژوهشگر روابط بین‌الملل در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه لوند سوئد در رویترز منتشر شده، آمده است: اتحادیه اروپا در آخرین اقدام خود برای حفظ توافق هسته ای ایران در آستانه ی فرا رسیدن ضرب الاجل 12 مه (22 اردیبهشت) دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا، به رسیدگی به ایرادات اصلی که وی به این توافق تاریخی وارد کرده، شتافته اند. یکی از بحث برانگیزترین این ایرادات، ناکامی توافق هسته ای در محدود کردن برنامه موشکی ایران است. منتقدان این توافق می گویند که اگر به ایران اجازه پیشروی در طراحی و توسعه موشک های غیرهسته ای داده شود، این کشور به محض انقضای محدودیت های ضمن برجام، قابلیت ارسال کلاهک های اتمی را به دست خواهد آورد.
ژان ایو لوریان وزیر امور خارجه فرانسه پنجم مارس (14 اسفند) به ایران سفر کرد تا رهبران جمهوری اسلامی را به تن دادن به رایزنی در مورد برنامه موشکی تهران وادارد و به آن ها هشدار دهد که اروپا ناگزیر به پذیرش خواسته های واشنگتن خواهد شد. دو هفته بعد، فرانسه که در زمان ریاست جمهوری امانوئل مکرون نقش جسورانه تری در خاورمیانه اختیار کرده است، از اتحادیه اروپا خواست تا موضع سختگیرانه تری را در مورد فعالیت های موشکی ایران و نقش این کشور در جنگ داخلی هفت ساله در سوریه، اتخاذ کند.
در همین راستا، سه طرف از امضا کنندگان توافق هسته ای ایران، یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا پیشنهاد اعمال تحریم های جدیدی را علیه افراد و نهادهای درگیر در برنامه موشکی ایران و نقش این کشور در جنگ سوریه، ارائه کردند.
به طور قطع این تلاش ها برای حفظ توافق هسته ای در بلندمدت محکوم به شکست هستند به خصوص با توجه به این که تصمیم اخیر ترامپ در انتصاب جان بولتون تندرو و جنگ طلب به عنوان مشاور امنیت ملی خود، احتمال خروج آمریکا را از این توافق افزایش داده است.
فارغ از این که کشورهای اروپایی چه تنبیهاتی را برای ایران در نظر بگیرند، این کشور ممکن نیست به محدودیت های بیشتری ورای محدود کردن گستره موشک های خود تن دهد. تهران اذعان کرده است که موشک هایی با برد بیشتر از 2 هزار کیلومتر نخواهد ساخت اما همین گستره هم در صورت بروز درگیری به تهران امکان موشک پرانی به خاک اسرائیل و پایگاه های آمریکا را در منطقه می دهد.از دید ایران، برنامه موشکی یک مسئله دفاعی است؛ به خصوص با توجه به این که دهه ها تحریم غربی مانع از ساخت یک نیروی هوایی قدرتمند توسط این کشور شده است.
مردم ایران هنوز فراموش نکرده اند که نیروی هوایی صدام حسین چگونه در زمان جنگ طولانی ایران و عراق، شهرهای بزرگ ایران از جمله تهران، تبریز، اصفهان و شیراز را مورد یک سلسله از حملات هوایی و موشکی سازمان یافته قرار داد.این عملیات های راهبردی که در سال 1984 آغاز شده و به «جنگ شهرها» معروف شدند، موجب کشته شدن شمار زیادی از افراد غیر نظامی شد، صدام در ماه ژوئن سال 1987 دستور یک حمله شیمیایی را بر فراز شهرمرزی سردشت در غرب ایران صادر کرد که دستکم 113 کشته و تعداد زیادی زخمی برجای گذاشت.
ایران در پاسخ به این حمله چندین جنگنده به هوا فرستاد اما بیشتر برای خنثی کردن این بمباران ها به سپرهای دفاعی هوایی خود متکی بود. با گذشت زمان این امر صدام را برآن داشت تا با حملات موشکی سازمان یافته بیشتر به ایران پاسخ دهد. تهران که خود هیچ موشکی نداشت و تحت تحریم های بین المللی نیز بود، خود را در بن بست می دید. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سوال یک خبرنگار ژاپنی در مورد تاثیر برنامه موشکی ایران بر روابط تجاری این کشور با جامعه بین المللی، گفت که «ایران حتی یک موشک هم برای تلافی بمباران های صدام حسین نداشت. چیزی که شاید می توانست وی را متوقف کند. ما از این کشور به آن کشور رفته و التماس می کردیم، تاکید می کنم التماس می کردیم که به ما یک موشک اسکاد بدهند تا از مردممان دفاع کنیم.التماس می کردیم! اکنون از ما می خواهید تا با گرفتن چند دلار از خیر دفاع از مردم کشورمان بگذریم؟»
مجلس ایران معتقد است که دولت ترامپ به تعهدات خود پایبند نمانده و حتی به طور فعالانه کوشیده است تا برخلاف روح و متن توافق هسته ای جلوی بهره برداری ایران را از منافع اقتصادی این توافق بگیرد. عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه ماه فوریه خود با شبکه بی بی سی در توضیح اکراه ایران از رایزنی بر سر برنامه موشکی خود، به این موضوع اشاره کرد. به گفته وی، «ما در مورد برنامه هسته ای خود رایزنی کردیم اما توافق هسته ای برای ایران موفقیت آمیز نبود. چرا ایران باید در مورد مسئله ی دیگری به رایزنی بنشیند؟ آن هم مسئله ای که مستقیما به امنیت ملی ما مرتبط است.»
دهه ها بی اعتمادی عمیق و دشمنی مرسوم بین جمهوری اسلامی و قدرت های غربی، رهبران ایران را متقاعد کرده است که هر چقدر عقب نشینی و مصالحه کنند، رقبایشان به همان اندازه پیشروی و مطالبات خود را افزایش خواهند داد.
این عقیده موضوع اصلی سخنرانی های آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران بوده و راه خود را به روانشناسی سیاسی تصمیم گیری در ایران بویژه در حوزه امنیت ملی باز کرده است. در نگاه مسوولان ایران، مصالحه راه را برای امتیازدهی های بیشتر باز می کند تا حدی که نه تنها مسئله سیاستی مذکور بلکه بقای رژیم نیز به طور جبران ناپذیری زیرسوال خواهد رفت.
احتمال کمی وجود دارد که تلاش ها برای گنجاندن محدودیت ها بر برنامه موشکی ایران در توافق هسته ای به خواست آمریکا یا حتی ترتیب دادن رایزنی های جداگانه ای برای انعقاد یک توافق موشکی جداگانه که مطلوب اروپا است، بتواند توافق هسته ای را نجات دهد.
مقامات سیاسی و نظامی ایران کم و بیش متفق القول گزینه رایزنی در مورد «توان موشکی و دفاعی» را خط زده اند. حتی اگر آن ها به دلیل فشارهای روزافزون بین المللی به این رایزنی ها تن دهند، انتظار آن که گفتگوها به کاهش کیفی یا ایجاد تغییرات در برنامه موشکی ایران بینجامد، ساده لوحانه و دور از واقعیت است.
