در طول هفتاد میلیون سال تکامل نژاد اسب، آخرین مراحل تکامل در ایران انجام شده است و نتایج اولین مطالعات تخصصی از حدود سال پنجاه در کشور منتشر شده است. با وجود نژادهای اسب اصیل دنیا در ایران، از این کشور به عنوان اقیانوس ژن اسب نام برده می شود که با احیای این ژن ها می توان صنعت اسب کشور را توسعه داد.
هفت گونه اسب از شمال تا جنوب کشور گسترده شده است. نژاد، گونه گونی و ظرفیت های نهفته ای در صنعت پرورش اسب به وفور شناسایی شده است اما این رشته بمانند سایر بخش ها که می توانست سهمی در تحول زیربنایی صنعت گردشگری کشورمان داشته باشد هنوز به مرحله عمل درنیامده و تاکنون برای رشد و بالندگی آن توجه شایسته ای صورت نگرفته است.
نژادهای اسب ایرانی عبارتند از:
1- اسب قره باغ: از نژادهای اسب ایرانی است که از آمیزش اسب های بومی آذربایجان با اسب های بومی فلات ایران ترکمن آخال تکه و عرب پدید آمده است، که تاثیر نژاد عرب، در این نژاد بیشتر از بقیه نژادهاست و مشابهت های ظاهری بسیاری بین نژاد عرب با قره باغ وجود دارد از اسب قره باغ در فعالیت های کشاورزی و بارکشی در روستاها و همچنین کوچ عشایر استفاده می شود و سرعت بالایی دارد.
2- اسب ترکمن: از ذخیره های ژنتیکی خالص و با ارزش ایران، اصیل ترین و قدیمی ترین اسب سواری دنیاست که در دشت توران (ترکمن صحرا و ترکمنستان) تکامل یافته است. از این نژاد به عنوان پدر تمام اسب های خون گرم دنیا نام می برند. باتوجه به اهمیتی که برخی اندام های بدن اسب در کارایی او دارند، همواره پرورش دهندگان علاقه مند هستند تا این موضوع را مورد توجه قرار دهند. این اسب سالهاست که از شهرت جهانی برخوردار بوده و تمام پادشاهان دنیا از آن در تقویت ارتش خود استفاده کرده اند.
3- اسب عرب: از دیگر نژادهای با ارزش کشورمان است که مهم ترین عامل در اصلاح انواع نژاد های اسب در دنیا به شمار می رود. این نژاد از نظر خصوصیات ظاهری غیر قابل مقایسه با سایر نژاد های دنیا است. در اسب های عرب گردن بسیار زیبا بوده و سر به طور ویژه به گردن متصل شده و به طور آزاد می تواند در همه جهات حرکت کند.اسبی که امروزه در دنیا به نام ایرانی مطرح است ، از سر شاخه های قدیمی ترین اسب های خالص عرب است که در نتیجه بهبود نژادی اسب های ایران باستان توسط قبایل عرب، به دست آمده است. این گروه، خصوصیات اسبان عرب باستانی را بیشتر حفظ کرده اند.
قبل از هر چیز باید گفت که صنعت اسب با صنعت گردشگری پیوندی پایدار و دیرینه دارد و در صورت برخورداری از زیرساخت های لجستیکی، این صنعت به گسترش نشاط اجتماعی در جامعه کمک می کند و می تواند به عنوان فعالیت مفید و ارزشمند بوم گرایانه در جامعه شهری و روستایی مدنظر قرار گیرد. رونق گردشگری اسب و حضور هر گردشگر خارجی می تواند روزانه 400 دلار ارز را نصیب صنعت گردشگری کند. بدیهی است متقابلاً برنامه ریزی در جذب هدفمند گردشگران خارجی نیز باعث ارتقای این صنعت خواهد شد. به عنوان نمونه توجه به سلایق گردشگران علاقه مند به صنعت اسب و مدنظر قرار دادن آن در معرفی گردشگری اسب در شهرستان نکته ای است که نباید از نظر دور داشت. براین اساس به عنوان نمونه گردشگران علاقه مند به صنعت اسب در کشور کانادا خواهان اسب های ترکمن و گردشگران ایتالیایی خواستار اسب های عرب و گردشگران حاشیه خلیج فارس تقاضای خرید اسب های کرد برای مسابقات استقامت را دارند که باید سرمایه گذاری لازم جهت جذب آنها به عمل آید.
وجود پتانسیلهایی متعدد از جمله وجود بیش از 70 درصد اسب های اصیل عرب استان یزد در این شهرستان، ایجاد باشگاههای اسب سواری با متراژ بیش از 400 هزار متر، برگزاری مسابقات اسب سواری استقامت و زیبایی، ایجاد و فراهم سازی فرصت های بازدید از نمایشگاه های مرتبط از قبیل نمایشگاه ادوات سوار کاری، وجود نژادهای متفاوت اسب در شهرستان اشکذر، پتانسیل های اسب سواری در کویر، گونه های متعدد اسب های اصیل ایرانی و ... از مواردی است که گردشگران خارجی به آن امتیاز می دهند و می توان با استفاده از آن در رونق گردشگری با اسب در شهرستان اشکذر گام جدی برداشت.
به عنوان نمونه سیزدهمین دوره جشنواره زیبایی اسب اصیل کشور و ششمین جشنواره بین المللی ایکاهو به مدت سه روز از تاریخ هیجدهم تا بیستم اردیبهشت ماه در اشکذر برگزار گردید که 200 رأس اسب از 10 استان کشور در آن شرکت داشتند. همچنین براساس اطلاعات منتشره بزرگترین پیست بین المللی سوارکاری کشور در زمینی به مساحت 2 میلیون مترمربع و با اعتبار 10 میلیارد ریال از محل اعتبارات سفر سوم ریاست جمهوری به یزد در اشکذر راه اندازی می گردد.
از دریچه بعدی وجود عرصه‌های ماسه زار شهرستان بهترین مکان برای پرورش اسب است چرا که این ماسه زارها باعث تقویت حرکت ماهیچه‌ای پای اسب و به دنبال آن محل مناسبی برای آزمایش سرعت اسب است. ماسه زارهای حاشیه رضوانشهر اشکذر مهم‌ترین مکان برای پرورش اسب است. این ماسه زارها کمتر به پای اسب آسیب می‌زنند و محل مناسبی برای نمایش قدرت و سرعت اسب است. شاید به همین دلیل اولین باشگاه پرورش اسب استان نیز در رضوانشهر اشکذر ایجاد شده است.از سوی دیگر نگرش عمومی و مذهبی به این حیوان نجیب و توجیه اقتصادی پرورش اسب باعث توجه عمومی به این صنعت گردیده است.
هر چند در حال حاضر پرورش اسب در شهرستان هدف‌دار نیست و چنانکه شایسته است تشکلی برای هدایت و کنترل آن راه‌اندازی نشده و دست‌اندرکاران این صنعت تنها از منظر اقتصادی ـ ورزشی به این صنعت نگاه می‌کنند و فدراسیون و اداره ورزش و جوانان نیز از تخصصهای لازم جهت هدایت این صنعت در استان برخوردار نیستند، سوق دادن این صنعت به حوزه گردشگری علاوه بر ایجاد نشاط اجتماعی باعث تبادل اطلاعات و انتقال تجربیات باعث رونق چشمگیر آن است. به نظر میرسد فعالیت هایی به شرح زیر می تواند در توسعه صنعت اسب و گردشگری اسب در این شهرستان موثر باشد.
1- تدوین برنامه راهبردی برای توسعه صنعت اسب شهرستان پیش شرط فراگیری این فعالیت نشاط آور اقتصادی است.
2- جامعه سوارکاری و باشگاه ها تخصصی تر و فعال شوند و در جشنواره های استانی، اسب سواری و مسابقات مرتبط با آن جایگاهی ویژه داشته باشد.
3- برگزاری مسابقات کورس در شهرستان و مشارکت حداکثری تمام رسانه های مکتوب، دیداری و شنیداری که به افزایش نشاط اجتماعی کمک می کند.
4- سرمایه گذاری در زمینه آموزش سوارکاری حرفه ای، مربیان و داوران ورزشی و بهره گیری از تجربیات مشاوران خارجی.
5- باتوجه به هزینه بالای اسب و نگهداری از آن و جبران هزینه های آسیب دیدگی در مسابقات و کورس اسب دوانی شرکت های بیمه در این خصوص می توانند طرحی نو را ارائه دهند.
6- ایجاد پیست های اسب سواری استاندارد و توسعه مراکز گردشگری اسب در شهرستان اشکذر .
با پرداختن به برنامه های مرتبط با علوم اسب از قبیل فیزیولوژی، تغذیه، ژنتیک، بیماری ها، ارتباطات صنعت اسب، فرهنگ اسب داری، اکوتوریسم اسب، تاریخ و فرهنگ در صنعت اسب، اقتصاد در صنعت اسب، مدیریت در صنعت اسب و جشنواره هرساله زیبایی اسب اصیل عرب در شهرستان اشکذر می توان توجه مردم و مسئولین به این صنعت را در شهرستان جلب کرد. هر شاخه از گردشگری به ویژه گردشگری اسب، نیازمند فعالیت افراد متخصص و تسهیلات و امکاناتی است که در شهرستان مهیا است و باتوجه ویژه مسئولین شاهد رونق صنعت اسب سواری و گردشگری با اسب خواهیم بود. تجمع تعداد زیادی از نژادها و گونه های اسب در شهرستان اشکذر و وجود بهترین نژادهای اسب عرب در باشگاههای شهرستان اشکذر از پتانسیل های این شهرستان است به طوری که سالانه جشنواره های متعدد اسب در این شهرستان برگزار می گردد. همچنین وجود بالغ بر هزار اسب اصیل عرب و نیمی از باشگاههای پرورش این اسب در کشور در شهرستان اشکذر باعث رونق گردشگری با اسب در این شهرستان گردیده است.
در این راستا یکی از برنامه های نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشکذر توجه ویژه به صنعت اسب، بهره برداری از آن به عنوان یک پتانسیل مهم در جذب گردشگران خارجی، بومی و داخلی است و انشاالله در آینده نزدیک شاهد توسعه مجموعه های گردشگری با اسب در شهرستان و توجه بیشتر به این صنعت در رونق گردشگری استان خواهیم بود.