متاسفانه حفظ هویت سنتی روستاها در لابه‌لای اجرای طرح هادی گم شده و معماری‌های قدیمی به نابودی رسیده است.
به گزارش تابناک قم، یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان برای ادامه زندگی، برخورداری از یک مسکن و سرپناه مناسب است. داشتن مسکن مقاوم و مستحکم حق مسلم هر شهروند است؛ مسکنی که بتواند امنیت و رفاه را برای فرد تأمین کند و این مهم نیازمند توجه خود افراد و همچنین مسئولان است.
از آنجایی که بخش زیادی از جمعیت جامعه در روستاها سکونت دارند بنابراین فراهم ساختن خانه‌های مقاوم و مستحکم در روستاها باید در اولویت و مورد توجه مسئولان باشد. بسیاری از خانه‌های روستایی فرسوده و غیر مقاوم هستند و در صورت وقوع حوادث طبیعی در این مناطق خسارات زیادی به بار خواهد آمد.
طی سال‌های گذشته طرح‌هایی از سوی دولت برای مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی اجرا شد و تسهیلاتی در اختیار روستاییان برای اقدام به این امر قرار گرفت که می‌توان آن را مثبت تلقی کرد. طبق برنامه‌ای که دولت برای مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی داشت باید هر سال 200 هزار واحد روستایی مورد بازسازی قرار می‌گرفت که تا سال 91 این طرح روند خوبی را طی کرد اما کم‌کم بعد از این سال روند کندی پیدا کرد و بسیاری از خانه‌های روستایی همچنان غیر مقاوم هستند.
در استان قم نیز همچون سایر استان‌ها روستاهایی وجود دارد که عدم استحکام بناها برای ساکنان روستا به‌ویژه با آغاز فصل سرما و افزایش نزولات جوی مشکل‌ساز می‌شود و گرچه تاکنون در روستاهای این استان 6 هزار و 500 واحد مسکونی بازسازی و مقاوم‌سازی شده‌اند اما هنوز بناهای تخریبی و سست بسیاری وجود دارد که با کوچک‌ترین سانحه طبیعی امکان تخریب کامل آن‌ها وجود دارد. بنابراین مسئولان در تلاش هستند که با ارائه وام‌ها و تسهیلاتی مناسب سعی بر مقاوم‌سازی این واحدهای مسکونی داشته باشند.
طبق گفته مسئولان از زمان آغاز به کار طرح نوسازی مسکن‌های روستایی، در استان قم 10 هزار پرونده مقاوم‌سازی مسکن روستایی تشکیل و برای ارائه تسهیلات به بانک معرفی شده است.
در این خصوص داریوش بلدی معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن قم از اختصاص یک هزار و 500 فقره وام برای مقاوم‌سازی مسکن روستایی در سال جاری خبر داد.
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن قم بیان کرد: تعداد واحدهای مسکونی غیر مستحکم در روستاهای این استان قریب به 8 هزار واحد است.
وی با اشاره به اینکه استان قم استانی زلزله‌خیز است ادامه داد: لازم است برای پیشگیری از رویدادهای ناشی از حوادث از جمله زلزله، مسکن‌های روستایی بازسازی و مقاوم شوند. این‌رو مردم می‌توانند با مراجعه به دفاتر نمایندگی بنیاد مسکن در مرکز بخش‌ها برای بازسازی بناهای خود و دریافت تسهیلات اقدام کنند.
بلدی با اشاره به شروط ارائه وام‌ها گفت: این وام‌ها برای ساکنان روستاها و شهرهای کوچک زیر 25 هزار نفر جمعیت در نظر گرفته شده و شامل دو سال دوره مشارکت و مدت زمان بازپرداخت آن 13 سال با سود پنج درصد است.
اگرچه توجه به بازسازی و مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی اصلی مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد تا مانع بروز حوادث تلخ هنگام وقوع حوادث شود اما باید تلاش کرد در هنگام بازسازی، بافت تاریخی روستاها حفظ شود و آسیب نبیند. بسیاری از بافت‌های روستایی بافت‌هایی تاریخی هستند که قدمت برخی از آن‌ها به صدها سال می‌رسد به‌ویژه روستاهای قم که بسیاری از آن‌ها مأمن آستان مقدس امامزادگانی شریف است که این امامزادگان خود خبر از قدمت تاریخی روستاها می‌دهند.
بافت تاریخی روستاها خود میراثی است که حفظ آن همتی مضاعف می‌طلبد چراکه وجود این روستاها می‌تواند به توسعه اقتصادی کمک قابل توجهی کند و هر بافت تاریخی می‌تواند راهی باشد برای جلب و جذب گردشگر به‌ویژه اگر روستاها علاوه بر جاذبه‌های گردشگری از جاذبه‌های معنوی نیز برخوردار باشند که روستاهای قم از این ویژگی خالی نیستند.
براساس مصوبه‌ای که هیئت دولت در سال 1378 برای احیا و توسعه آبادانی و مرمت روستاها در نظر گرفت توجه به این مسئله چند سالی است که پررنگ‌تر شده و به‌صورت عملیاتی با عنوان طرح هادی روستایی مورد اجرا قرار گرفت. هدف از اجرای این طرح مرمت و بازگشت به زندگی در روستاها و اصلاح بافت‌های قدیمی و همچنین تقویت روستاها از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بود اما متأسفانه گاه دیده شده است که با اجرای طرح‌های هادی روستایی بسیاری از بافت‌های تاریخی روستاها از بین رفته و هویت و بافت سنتی و اصیل جای خود را به معماری‌هایی ناهمگون داده است.
وقتی در این خصوص با خود اهالی روستاها به گپ و گفت می‌نشینیم بسیاری از آن‌ها به‌ویژه کسانی که کودکی خود را در این روستاها گذرانده و اکنون موی سپید کرده‌اند بسیار گله‌مندند و می‌گویند اگرچه اجرای طرح هادی می‌تواند به استحکام و تقویت بناها کمک کند اما در عوض بسیاری از بافت‌های تاریخی که نمادی از تاریخ کهن این دیار است را به ورطه نابودی می‌کشانند.
کریم عبدالوند یکی از همین ریش‌سفیدان بر این عقیده است که درست است با اجرای طرح هادی روستایی کوچه‌های این روستا عریض و طویل شده است اما خانه‌هایی تخریب شدند که تنها با نگاه به آن‌ها می‌توانستیم دوران کودکی خود را به یاد آوریم ولی اکنون همان خاطرات هم از ما گرفته شد.
وی می‌گوید: در این روستا خانه‌هایی ساخته شده است که کاملاً مغایر با بافت روستاست و نشانی از حفظ سنت در آن‌ها نیست بلکه معماری متفاوت با بافت روستا جایگزین است و دیگر بویی از روستا و روستایی بودن به مشام نمی‌رسد.
علی امیری کارشناس مرمت و احیای بناهای تاریخی نیز در گفتوگو با خبرنگار فارس در قم با بیان اینکه مرمت آثار تاریخی باید همراه با حفظ آن‌ها انجام شود گفت: متأسفانه اجرای طرح‌های هادی در روستاها بدون توجه به پیشینه تاریخی روستاها انجام می‌شود.
وی بیان کرد: حفظ هویت سنتی روستاها در لابه‌لای اجرای طرح هادی گم شده است و معماری‌های قدیمی به نابودی رسیده‌اند.
امیری با بیان اینکه بازسازی و مقاوم‌سازی بناهای روستایی نباید منجر به نابودی آثار تاریخی شود ادامه داد: ضروری است که در بازسازی بناها اصل بر حفظ و احیای ظواهر سنتی روستا باشد.
وی افزود: با بازسازی و احیای خانه‌های روستایی باید زیبایی روستاها را دوچندان کرد و به رخ کشید نه اینکه خانه‌های روستایی هم به مدل خانه‌های شهری و آپارتمانی تبدیل شود.
این کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به اینکه پیمانکاران و مسئولان اجرای طرح هادی باید به قدمت منطقه توجه ویژه داشته باشند، گفت: باید در طراحی نقشه حفظ بافت روستایی مدنظر و به‌صورت تخصصی مورد بررسی قرار گیرد.
امیری با بیان اینکه اداره میراث فرهنگی باید بر اجرای طرح هادی در روستاها نظارت داشته باشد، گفت: همچنین فرهنگ‌سازی و آموزش خود مردم برای حفظ این میراث باید مورد تأکید قرار گیرد.
مسعود شیخی کارشناس مدیریت گردشگری نیز در گفتوگو با خبرنگار فارس در قم مناطق روستایی را منطقه‌ای بکر برای توسعه گردشگری خواند و گفت: احیای بافت‌های تاریخی روستایی می‌تواند اقتصاد را همچون خون در رگ‌ها به جریان درآورد.
وی با اشاره به اینکه خانه‌های روستایی مکانی شاخص برای تبدیل شدن به قطب گردشگری است، بیان کرد: روستاهای قم قابلیت تبدیل شدن به قطب گردشگری را دارند و می‌توان با ایجاد زیرساخت‌های لازم و احیای بافت تاریخی به توسعه این مهم پرداخت.
وی توسعه گردشگری را راهی برای افزایش کسب درآمد مردم روستا خواند و گفت: ساکنان روستا می‌توانند با تبدیل خانه‌های قدیمی به اقامتگاه، رستوران و نمایشگاه صنایع‌دستی هم به درآمد خود و هم اقتصاد کشور کمک کنند.
این نکته قابل ذکر است که خانه‌ها و بناهای موجود در روستاها گرچه سست شده‌اند اما ظرفیتی در آن‌ها نهفته است که می‌تواند پایه‌های سست اقتصاد ما را توانی دیگر بخشد. گرچه دیوارهای کاه‌گلی و آجری در حال ریزش است اما می‌تواند با همت و توجهی اندک مأمنی شود برای آنکه عطر آش محلی مشام هر رهگذری را مست خود کند، محلی شود برای آنکه هر دیده‌ای را مبهوت خود سازد و در دستان هر گردشگرش قالیچه و سجاده‌ای از دیار قم خودنمایی کند.
بر این اساس لازم است با همکاری تمام سازمان‌های متولی توجه به حفظ و مرمت بناها و آثار تاریخی استان دوچندان شود و با فراهم ساختن امکانات و احیای این ظرفیت‌های روستایی و همچنین فرهنگ‌سازی هم از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها جلوگیری کرد و هم به احیای روستاها کمک کرد.
منبع: فارس
