قدیما پشت بوم میخوابیدیم و ستاره ها رو میشمردیم ودلمون به وسعت یه آسمون باز می شد! الان شبا وقتی به زحمت از صفحه گوشی دل می کنیم تازه به سقف اتاق خیره میشیم و خوابمون نمیبره، چون گرفتاریها مونو میشمریم!اون روزا یه تلویزیون سیاه وسفید داشتیم و یه دنیای رنگی!الان تلویزیونای رنگی سه بعدی داریم ویه دنیای خاکستری!
قدیما اگر نون و تخم مرغ تموم میشد راحت زنگ همسایه رو میزدیم! هرساعت از شبانه روز بود، تازه کلی باهاش میگفتیم و می خندیدیم!این روزا همزمان که در واحدا باز میشه، سریع رومونو بر میگردونیم تا مجبور نباشیم سلام کنیم!قدیما از هر فرصتی استفاده میکردیم که با دوستا و فامیل ارتباط داشته بشیم، حالا چه با نامه! چه با کارت! چه حضوری !این روزا با بهترین دستگاهای رسانه ای ارتباط جمعی و شبکه های اجتماعی ،اما کو ارتباط؟
قدیما یه زمانی به محله جدیدی می رفتیم با دقت همه جا رو نگاه میکردیم این روزا از پشت دوربین موبایلمون به همه جا نگاه میکنیم،خلاصه قدیما یه پنج شنبه جمعه بود و یه خونه پدر بزرگ وفک وفامیل! این روزا پره تعطیلی ،ولی کو پدر بزرگ؟ کو فامیل ؟کو اون خونه؟ قدیما تو قدیما موند وموند! آیا میشه قدیما رو دوباره زنده کرد ؟یعنی میشه دوباره برگردیم به حال قدیم؟در فرهنگ منطقه اورامانات بجا آوردن صلحه رحم از دیرباز از کارکردهای اصلی خانواده بوده است در روزهای نه‌چندان دور، همه فامیل، دوست و آشنا به بهانه حتی نوشیدن یک فنجان چای، تا پاسی از شب، دور هم جمع می‌شدند و گل می‌گفتند و گل می‌شنیدند، جوان‌تر‌ها از تجربه بزرگ‌ترها استفاده می‌کردند و حتی گاهی این دور هم جمع شدن‌ها به امر خیری هم ختم میشددر قدیم بی‌بهانه و با بهانه،افراد به خانه بزرگ‌ترها می‌رفتند.این بهانه‌ها می‌توانست از شب عید و شب یلدا و شب چهارشنبه سوری گرفته تا عید‌های مذهبی باشد، هر چیزی بهانه‌ای میشد تا همه از حال هم خبردار شوند متاسفانه این روزها بیشتر از گذشته، شاهد اختلافات کوچک و بزرگ افراد یک خانواده هم هستیم که این مساله براحتی باعث قطع ارتباط و ترک صله‌رحم، بین اعضای یک خانواده شده و در نهایت باعث دوری و عدم شناخت فرزندان آنها نسبت به یکدیگر میشود و طی سال‌های طولانی، اعضای یک خانواده شبیه به اقوام دور شده و اقوام دور نیز از زندگی روزمره حذف میشوند. فقط یادی از صله رحم باقی می‌ماند که برای نوادگان خود تعریف کنیم. در زمان حال در شهر و دیار ما صله رحم چه وضعیتی دارد؟ آیا مثل قدیم واقعاً صله رحم در بین خانواده‌های هسته‌ای (پدر، مادر، فرزندان )چه سببی و چه نسبی امروز رعایت میشود؟چه عواملی مسأله صله رحم را در منطقه اورامانات که مهد ارزش‌های خانوادگی بوده است تهدید میکند؟پدیده طلاق و دلمشغولیهای فضای مجازی ، اعتیاد یکی از اعضای خانواده،شکاف بین نسلها،تجددگرایی و مدگرایی اعضای خانواده ،تضاد وتقابل کلاسیک و کینه منشانه مادر شوهر و عروس،چشم و همچشمیهای خانواده ها،تعارضات و اختلافات خانوادگی در شهر و دیار ما صله رحم را چگونه به حاشیه کشانده است؟فرزندان باکلاس و با مدارج عالی از دانشگاه هاچقدر به صله رحم اهمیت میدهند؟آیا خروجی سیستم آموزشی رسمی و غیر رسمی در مدارس و دانشگاها و سبک فرزند پروری و تربیت خانوادگی فرزندانیست با تربیت و پرورش متناسب با ارزش ها و آداب و رسوم معمول در شهر و دیارمان؟
مطابق با تحقیقات مردم شناسی مردمان شرق زمین که منطقه ما هم جزئی از آن و از جامعه مسلمانان بشمار میرود،جمعگرایی ویژگی خاص آن است در حالی که مردمان مغرب زمین بیشتر فردگرا هستند.جمعگرایی الگوی اجتماعی که شامل پیوندهای نزدیک افراد با دیگران است افراد خود را بخشی از یک یا چند جمع (خانواده ،همکاران ،قبیله ،ملت)میدانند و عمدتا از طریق هنجارها و وظایف اعمال شده از سوی جمع بر انگیخته میشوند و بر ارتباط وپیوستگی با جمع تاکیید میشود در حالیکه فرد گرایی الگوی اجتماعی است که در آن افراد پیوند چندان مستحکمی با دیگران ندارند با توجه به ترجیحات ،نیازها ،حقوق و قراردادهای شخصی خود با دیگران بر انگیخته میشوند ودر برقراری ارتباط با دیگران بر تحلیل منطقی سود و زیان روابط تاکید میکنند(دویری ،مروان،۲۰۱۱)
اریک فروم (۱۹۴۱)روانکاو،فیلسوف،تاریخدان،انسانشناس،و جامعه شناسی که تعبیر منحصر به فردی از تعامل ماهیت انسان و جامعه ارایه داد در کتاب”گریز از آزادی”تاکید میکند که انسان در قرن بیستم بیش از هر زمان دیگری به آزادی دست یافت اما هرچه افراد آزادی بیشتری کسب کردند احساس تنهایی ،پوچی وبیگانگی کردند و برعکس هرچه آزادی کمتری داشتند .
احساس تعلق پذیری و امنیت آنها بیشتر بود انسان هرچه آزاد بیشتری پیدا کرد تنهاتر شد و این درد بزرگ جامعه بشری است ودر نهایت تاکید میکند که از نیازهای اساسی برای مقابله با تنهای و پوچی نیاز به ارتباط(برقرار کردن ارتباط بادیگران و نگران بودن در مورد رفاه وسلامت آنها)و نیاز به ریشه دار بودن(نیاز به پرورش دادن خویشاوندی با خانواده ،گروه و جامعه)است.
دردین مبین اسلام صله رحم از اولویت های بزرگ اسلامی است.اسلام صله رحم را وسیله فزونی رزق و روزی،عامل بسیار موثر در افزایش عمر، پاک کننده اعمال و رفتار،آسان کننده سختی های مرگ(عاقبت به خیری)، و موجب پاداشهای فراوان آخرتی و … می داندو قاطع آن از ورودبه بهشت محروم است پیامبر اکرم(ص) فرمودند: سه گروه هرگز داخل بهشت نمی‌شوند: شرابخوار، ایمان آورنده به سحر و قاطع رحم.خدا در قرآن می فرماید:وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ (رعد: ۲۱)؛ و کسانی که خدا آنچه را به پیوستن آن فرمان داده پیوسته می دارند و از خدایشان می ترسند.وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ (بقره: ۲۷) و قطع می کنند رشتهای را که خدا فرمان به پیوستن آن داده و در زمین فساد می کنند.معنى هر دو آیه على الظاهر عامّ است و صله ارحام از مصادیق آن می باشد.”صله”از «وصل» به معنای اتصال و پیوستگی است و به عمل و رفتاری که قرابت و پیوند میان افراد ایجاد میکند یا تحکیم می‌بخشد، اطلاق میشود همچنین واژه «رحم و ارحام» در اصل، برگرفته از همان رَحِم است که جایگاه رشد جنین است و ارحام و به تعبیر دیگر «ذوالقربی» به تمام افرادی گفته میشود که از طریق تولد با انسان نسبتی پیدا میکنند و دایره آن محدود به محارم(مثل عمه، خاله، خواهر، عمو و دایی) نمی‌شود بلکه تمام کسانی که در سه طبقه ارث قرار دارند را شامل میشود.صله رحم تنها در دید و بازدید خلاصه نمی‌شود بلکه باید این دید و باز دید همراه با مهر و محبت و صفا و صمیمیت باشد و برخی از علما، کمک مالی به ارحام (در صورت نیاز) را جزء صله ارحام میدانند.خداصله رحم را در ردیف پرستش خویش قرار داده، مى‌فرماید: وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وِ بِذِى الْقُرْبى … و خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیکى کنید وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذى تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً بترسیدازآن خدایى که به نام اوازیکدیگردرخواست مى‌کنیدودرباره ارحام کوتاهى نکنید،همانا خداوندمراقب شماست بزرگ‌ترین مرتبه صله رحم، رسیدگى جانى به خویشان است رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: مَنْ مَشى إِلى ذى قَرابَهٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَجْرَ مِأَهِ شَهیدٍ هر کس با جان و مالش، صله رحم ,کند، خداى متعال اجر صد شهید به او مى‌دهد.
اگر در مواردى میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگى مالى به ایشان لازم و از درجه اهمّیّت بالایى برخوردار است. حضرت علی مى‌فرماید:فَمَنْ أَتاهُ اللَّهُ مالًا فَلْیَصِلْ بِهِ قَرابَتَهُ کسى که از سوى خدا ثروتى به دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیرى کند،اگریکى ازبستگان انسان براى هدایت‌شدن نیازبه راهنمایى دارد.صله رحم ریشه کمک فکری است رفتن به منازل خویشان، سلام و احوال‌پرسى، تلفن‌زدن و نامه‌نوشتن، محبّت ایجاد مى‌کند و سبب دل‌جویى از خویشان مى‌شود.
حضرت علی فرمود:صِلُوا أَرْحامَکُمْ وَ لَوْ بِالتَّسْلیمِ با بستگان خود صله رحم کنید،گرچه با سلام‌کردن (به آنان) باشد. یکى از برترین روش‌هاى صله رحم با خویشاوندان،ترک اذّیت و آزار آنان است. بدین معنا که پرهیز از غیبت، تهمت، زخم زبان و شماتت آنان،دخالت‌نکردن در زندگى آنها به عناوین مختلف، عیب‌جویى‌نکردن ازآنان خداوند تعالى کسانى را که از خویشاوندان خود بریده، با آنان قطع رابطه مى‌کنند، مورد لعن و نفرین قرار داده است. فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِى الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ أُولئِکَ الَّذینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ اگر از فرمان خدا روى‌گردان شوید، آیا جز این انتظار مى‌رود که در زمین فساد کنید و قطع رحم نمایید؟ آنها کسانى هستند که خداوند آنان را لعنت کرده است.