کد خبر: ۳۳۷۷۶۷
تاریخ انتشار: ۱۳ آذر ۱۳۹۵ - ۱۶:۲۲ 03 December 2016


پیشتر نگارنده در یاداشتی با عنوان "انتخابات آتی شورای شهر نهادی توسعه گرا یا مشکل ساز" در نشریه ها و رسانه مجازی به اهمیت جایگاه شورای شهر و لزوم برنامه ریزی به منظور داشتن نهادی موثر و کارا در جهت تسهیل فرایند توسعه پایدار پرداخت.

اما در بخش پایانی همان یادداشت ، نگارنده با طرح پرسشی که "دیدگاه آتی شورای شهر کرمانشاه در برابر محلات مساله دار که بالای ۱۰ محله آن دارای اسکان نامتعارف است ، بایستی چگونه باشد و حمایت از کدام جریان و دیدگاه در انتخابات اردیبهشت می تواند به قرار گرفتن در مسیری که منجر به تحقق عدالت شهری شود ، کمک کند ؟" نوشته خود را به پایان برد. در متن حاضر نویسنده قصد دارد با استفاده از پژوهش ها و مستندات و با به کارگیری چارچوب مفهومی از عدالت شهری ، به این پرسش مهم در حد توان پاسخ دهد .

مطالعه طرح ها و مستندات موجود از جمله طرح توانمندسازی نشان می دهد که در شهر کرمانشاه از بین 36 محله مساله دار ، 13 محله قطعا با فقر مواجه اند. آنچنانکه توان هیچگونه اقدامی برای بهسازی وضعیت نابسامان موجود و برون رفت از بن بست مشکلات موجود را ندارند.

جمعیتی بالغ بر 270 هزار نفر ، یعنی بیش از یک سوم جمعیت شهر در این محلات زندگی می کنند. نیمی از جمعیت این محلات در فقر مطلق قرار دارند و بیش از دو سوم ساکنان آن دچار فقر نسبی هستند. مشکلات اصلی آنان فقر اقتصادی ، بیکاری و فقدان امید به آینده و بهبود وضعیت کنونی است.

از همین منظر ، شاید اصلی ترین استراتژی برخورد با مسائل اسکان غیر متعارف در کرمانشاه با توجه به اهمیت آن را باید سرعت و اقدام سریع و بدون وقفه مراجع مسئول برای جبران غفلت های گذشته و عادلانه تر کردن فضای شهری دانست.اندیشیدن درباره چگونگی عادلانه تر کردن شهرها ، امر جدیدی نیست. شعار عدالت به عنوان اصلی محوری در هر نوع کنش اجتماعی و سیاسی ، جایگاه ویژه ای یافته است.

از دید صاحبنظران عدالت(Equity) در فضاهای شهری به معنی توزیع متناسب عملکردها و خدمات، دسترسی مناسب به مراکز خدمات- دهی و فعالیتی، بدون تبعیض و تفاوت­گذاری بین ساکنان یک شهر و منطقه­ ی شهری است. میزان برآورد این اصل، با معیارهای زیر، مشخص می­شود:

-        انصاف در تسهیم و تقسیم منابع شهری.

-        تأمین امکانات(فرصت) برای همه­ ی اجتماعات شهری.

-        تأمین دسترسی کافی به خدمات و تسهیلات آموزشی، بهداشتی، تفریحی و فرهنگی برای همه­ ی ساکنان شهر.

-        تأمین اشتغال و مسکن به­ طور منصفانه برای افراد و ساکنان بخش­های گوناگون شهر. 

انتخابات شورا شهر کرمانشاه به نوعی دادن فرصتی به تفکر یا بخشی از اجتماع با انتخاب بد از بدتر یا خوب از خوب تر ، در آزمونی است که در آینده این نهاد قرار است در پروسه فرآیند تصمیم گیری یا تصمیم سازی به عنوان بخشی از مدیریت شهر ، وارد عرصه شود.از دیدگاه صاحب نظران ، برنامه ریزی و تصمیم سازی عمیقا به عدالت مرتبط است و  از این رو انتخابات اردیبهشت ماه شورای شهر کرمانشاه و نتایج آن ، عمیقا ،وضعیت عدالت شهری را مورد تاثیر قرار می دهد.

بر اساس آنچه که در بالا ذکر آن رفت به نظر می رسد یکی از اصلی ترین اهداف شورای آتی شهر کرمانشاه ، دستیابی به توزیع عادلانه منابع عمومی و تحقق عدالت شهری باشد. اما این عدالت شهری در سایه نهادی به عنوان شورای شهر چگونه مجال بروز می یابد؟

با وجود عمر طولانی این محلات که نوعا بیش از 30 سال است ، میزان نفوذ ، حضور و دخالت بخش های دولتی و عمومی و شهرداری برای جبران کاستی های این نقاط بسیار ضعیف بوده است.عدم اقدام بخش عمومی برای رفع مشکلات این محلات منجر به عدم اعتماد و ناباوری ساکنان آنها نسبت به ادارات و بالاخص شورای شهر و شهرداری شده است.

از طرفی رها بودن توسعه این محلات منجر به تراکم و تمرکز بیش از حد جمعیت و احداث تمام سطح محلات صرفا با هدف تامین سرپناه شده است. بنابراین سطحی برای تامین خدمات باقی نمانده و معابر نیز در حداقل سطح ممکن اجرا شده اند.

این بحران شهری از آنجا شدت بیشتری می یابد که تراکم جمعیت در محدوده محلات و تفکیک پی در پی زمین  و واحدهای مسکونی به آنجا رسیده است که در محلات بزرگ جعفرآباد ، دولت آباد و ... تقریبا مجالی برای هیچگونه احداثی وجود ندارد.

نخستین گام شورای آتی شهر کرمانشاه به مقوله عدالت شهری در سطح محلات دارای اسکان نامتعارف ، ایجاد کمیته ای وِیژه به منظور بررسی علل و عوامل عدم اجرای طرح ساماندهی محلات این شهر می باشد. طرح توانمند سازی محلات دارای اسکان غیر رسمی در دهه هشتاد تهیه و مصوب شده اما با گذشت سال ها از تدوین این طرح ، پیشرفت محدودی داشته است.

اهداف و استراتژی ها در مواجه با هرکدام از محلات به صورت مبسوط و نظام یافته در این طرح تدوین شده است. اهداف کلانی در بخش ارتقاء شرایط زیستی و کالبدی ، خدمات رسانی ، زیر ساختی ، اقتصاد  و کاهش فقر و توسعه فرهنگی و اجتماعی در این طرح با جزییات مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است.

شورای آتی شهر کرمانشاه بایستی با اقدامی سریع و بصورت ویژه و خاص ، به دلایل و چرایی عدم اجرای بخش های مهم این طرح پرداخته و فرآیندی واقع بینانه را به منظور حذف موانع و مشکلات فراروی این طرح در سطح محلات در نظر گیرد و اقدام نماید.

گام دوم شورای شهر کرمانشاه در پروسه عدالت شهری ، ایجاد بسترهای رایزنی و تلاش گسترده به منظور تشویق و ترغیب بیشترسایر نهادهای مدیریت شهری منجمله بهزیستی ، کمیته امداد امام خمینی و ...در جهت مداخله صحیح و حمایت از راهبرد توانمندسازی محلات است.

گام سوم تلاش به منظور جذب سرمایه بیشتر از سایر نهادها از جمله استانداری ، نهادهای ملی وزارت کشور و بین المللی بانک جهانی که خود در طی سالیان گذشته همواره یکی از نهادهای مشوق امر توانمندسازی در کرمانشاه بوده است.

گام چهارم تمامی مصوبات شورای آتی شهر کرمانشاه بایستی به گونه ای باشد که اثرات نامطلوبی بر مناطق کم تر برخوردار شهری نداشته باشد. به عنوان مثال ساز و کارهای نهادی و سازمانی در داخل شهرداری و یا سیاست های زمین و مسکن باید به طریقی باشد که دورنمای زندگی در محروم ترین مناطق شهری کرمانشاه تا حد امکان بهتر شود. این گزینه با مشاوره با متخصصین امر امکان پذیر است.

در تشریح این گام ذکر مثالی ضروری به نظر می رسد. به عنوان مثال کرایه های حمل و نقل عمومی درون شهری در این مناطق بایستی تا حد امکان پایین نگه داشته شوند. افراد کم درآمد بی نهایت به حمل و نقل وابسته هستند.

گام پنجم تلاشی مستمر به منظور برداشتن مرزهای این محلات و جدایی گزینی اجتماعی شان برداشته شود و این کار با ایجاد فضاهای فراغت در راستای افزایش نفوذ پذیری ساکنان سایر محلات شهری امکان پذیر است.باید زمینه ایجاد زیر ساخت های خدمات شهری در این محلات هموار شود.

گام ششم در این محلات باید برنامه ریزی همگانی و برنامه ریزی گفتمانی در اولویت قرار گیرد. تشریح این نوع برنامه ریزی خارج از حوصله این نوشته بوده و با رجوع به متون علمی می توان به اهمیت این راهبرد پی برد. حتی تمامی پروژه ها و طرح های مصوب در این محلات بایستی از طریق الگوی ارتباطی عمل کند. ساکنان این محدوده ها بایستی در ساز و کار برنامه ریزی و طرح ها حضور فعال و موثر داشته باشند. گروه های اینگونه محلات نمی توانند به صورت مستقیم در فرآیندهای تصمیم گیری شهری شراکت کنند باید نمایندگانی را به این منظور داشته باشند.

گام های بعدی را می توان به صورت خلاصه و تیتر وار به این صورت عنوان نمود:

- نهادینه کردن تفکر و راهبرد توانمندسازی در همه سطوح مدیریت شهرداری و انتخاب شهرداری که به این مهم ، اهتمام ویژه ای داشته باشد.

- ایجاد آگاهی و اطلاع کافی سایر نهادها و کارشناسان استان از وضعیت محلات نامتعارف و پروسه عدالت شهری در شورا و شهرداری کرمانشاه

- ایجاد اگاهی در میان ساکنان محلات از روند طرح های مورد نظر و اجرای آنها

- ایجاد جو همکاری و افزایش سطح آگاهی در بین ساکنان محلات و ایجاد عناصر اجتماعی از جمله سازمان های مردم نهاد

- تقویت واحدهای توانمندسازی از جمله پایگاه های اجتماعی در محلات مورد هدف ، تشکیل شورا یاران به منظور شناسایی مشکلات و ....

نگارنده معتقد است بحث در مورد شورای شهر با اندیشه های عدالت محور ، بحثی مفصل و عمیق بوده و نوشته حاضر تنها اشاره ای به لزوم در نظر گرفتن نگاه ویژه به این مقوله مهم با توجه به جایگاه آن در شهر کرمانشاه دارد. پرداختن به این بخش عظیم از ساکنان شهری ، فارغ از وظیفه انسانی ، دغدغه ای برآمده از اندیشه های توسعه پایدار و موزون شهری است که بسیاری صاحبنظران ، برنامه ریزان و مدیران شهری را درگیر خود کرده است.

بدون شک کرمانشاه ، تا زمانی که در سطح محلات شهری خود به توازن فضایی و اجتماعی از منظر شهرسازی عدالت محور دست نیابد نمی تواند حل یا کاهش معضلات و بزهکاری های اجتماعی ، به عنوان یکی از اصلی ترین مطالبات شهروندانش را پاسخ دهد.

نابراری های فضایی و باتبع اجتماعی و اقتصادی تشدید کننده تنش ها و آسیب هایی در کرمانشاه بوده و تمام دغدغه نگارنده به حساب آوردن این بخش عظیم اجتماعی در فرآیند تصمیم گیری و تصمیم سازی است که به نظر می رسد این بخش سال هاست در این فرآیند ، آگاهانه یا نا آگاهانه کنار نهاده شده است. 

چرایی این حاشیه گزینی ، پرسش متن حاضر نیست اما تشکیل نهاد آتی شورای شهر و اهمیت شهرداری در مدیریت این مناطق ، می تواند تاثیر به سزایی ، در واگرایی یا همگرایی یک سوم جمعیت شهری باشد که سال هاست از طریق بخشی از همین بافت مورد آسیب جدی قرار گرفته است.

حمایت از تفکری جلو برنده و ترقی خواه با اندیشه های عدالت محور ، در چارچوب تشکیل و انتخاب اعضای نهادی مردمی ، همچون شورای شهر ، می تواند کرمانشاه را در مسیر دست یافتن به شاخصه های شهری با توان ایمنی و سلامت بالا ، همگام با گشودن افق هایی نو در پیگیری مطالبات کل جامعه شهری ، یاری نماید.

بدون شک مطالبات کل جامعه شهری ، تنها محدود به بحث عدالت شهری نبوده و نگارنده در طی سلسله یادداشت هایی قصد دارد از زوایای دیگری به موضوع انتخابات آتی شورای شهر کرمانشاه بپردازد. لازم به یادآوری است که نوشته حاضر با توجه به گستردگی بحث ، موضوع عدالت شهری را تنها در یکی از شاخه های آن که بیشتر عدالت اجتماعی است و محدوده به بخش خاصی از جامعه شهری بوده ، مورد تحلیل قرار داده است.

 

جهت مطالعه بیشتر رجوع کنید به :

1. مطالعات طرح توانمندسازی محلات فقیر و  حاشیه ای کرمانشاه ، مشاور تدبیر شهر

2. "شهرسازی عدالت محور" ، هادی سعیدی رضوانی و فرشاد نوریان ، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری شماره 12 ، سال 1393

3. "توسعه یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران" ، نفیسه مرصوصی ، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ، شماره 14 ، زمستان 1383

4. "تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه ریزی شهری" ، هاشم داداش پور و دیگران  فصلنامه علمی پژوهشی نقش جهان ، شماره 1 تا 5 ، بهار 94

اردشیرزارعی کارشناس ارشد مدیریت

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار