پدیده "ریزگردها" که چند وقتی است میهمان ناخوانده شدند، ایران را که بر روی کمربند خشک کره زمین قرار گرفته و بیش از ۳۰ درصد از مساحت آن را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهند و به سبب شرایط اقلیمی و جغرافیایی، مستعد رخداد پدیده گرد و غبار است، تحت تاثیر قرار داده، خشکسالی، کاهش شدید پوشش گیاهی، ناپایداری جوی در صحرا‌های همجوار و انتقال افقی و قائم ذرات گرد و خاک و تشدید آن بدلیل دخل و تصرف‌های بی رویه موجب اثرات سوئی بر زیست بوم، سلامتی، بهداشت، تولید، حمل و نقل، گردشگری، تشدید آلودگی ها، افزایش مهاجرت قبیل شده است.
استان ِ مرزی کرمانشاه نیز تحت تاثیر ریزگردها است و در سال جاری به شکل مداوم در معرض گرد و غبارهای غلیظ و خطر آفرینی بودیم که جان هزاران کرمانشاهی را در معرض آسیب قرار می داد.
در سطح استان کرمانشاه ٢۵٠ هزار هکتار منطقه تحت مدیریت در قالب ١٠ منطقه وجود دارد که برخی مناطق به لحاظ اکولوژیک بسیار ارزشمند هستند.
بنابر اعلام سازمان محیط زیست عدد شاخص آلودگی هوای یک منطقه تا عدد ١٠٠ استاندارد است و از آن به بعد در معرض هوای ناسالم خواهیم بود و هر چه عدد شاخص آلودگی هوا افزایش یابد غلظت گرد و غبار بیشتر و تاثیرات مخرب آن هم افزون می شود.
خوشبختانه منشا و کانون داخلی برای ریزگردها در استان کرمانشاه شناسایی نشده و اغلب از کشورهای همجوار و با توده های مختلف آب و هوایی وارد استان می شوند و دو کشور ترکیه و عراق به عنوان کانون اصلی ریزگردها اعلام شدند.
ریزگردها در شرایط مختلف، آسیب های جدی به طبیعت، باغات، محصولات کشاورزی، کودکان و افراد دارای بیماری های زمینه ای وارد می کند به نحوی که بعضا این افراد براثر شدت آلایندگی هوا راهی بیمارستان ها شدند.
تعطیلی های مکرر مدارس، ادارات و بانک ها نیز یکی دیگر از تاثیرات گرد غبارها بود، اگر چه باید جنبه های معنوی تعطیلی های ناشی از بروز ریزگردها را هم در نظر گرفت و در موقعیتی که کودکان، نوجوانان و جوانان با تعطیلی های مکرر ناشی از شیوع بیماری کرونا رو به رو بودند و افت تحصیلی زیادی را تجربه کردند، تعطیلی های ناشی از گرد و غبار مصداق بدتر از بد بود و از نظر ذهنی و روانی هم منجر به احساس منفی و دلمردگی در جامعه می شد.
این روزها که طبیعت به طرق مختلف با طغیان در مقابل بشر، قدرتش را به رخ می کشد و بی مهری های او را نسبت به خود نهیب می زند، باید فراموش نکنیم که خداوند انسان را در خسران و زیان آفرید و طبیعت را برای او هدیه و موهبتی قرار داد تا به واسطه اش به حیات خود ادامه دهد.
اما بی مهری ها، جنگ طلبی و زیاده خواهی بابِ دشمنی میان این دو دوست دیرینه را باز کرد و انسان و طبیعت امروز به جای اینکه کنار هم باشند مقابل هم ایستادند، ما هم به نوبه خود در حفظ این دوستی یا ایجاد دشمنی موثریم و هر موجود زنده، خصوصا انسان ها که با درایت خود تاثیرات عمیق تری بر این کره خاکی می گذارند، نقش بسیار مهمی ایفا می کنند.
علی رغم تاکیداتی که بر سوء مدیریت مسئولین دستگاه های ذیربط در برهه های مختلف نسبت به محیط زیست و به تبع آن بروز پدیده هایی چون خشکسالی، ریزگردها و.... شد، نباید سهم فردی خودمان را نادیده بگیریم و گناه را برگردن دیگران بیندازیم.
هر یک از رفتارها و واکنش های ما در طول حیاتمان در طبیعت منجر به سرزندگی یا آسیب و زیان به آن خواهد شد، قطع درختان، احداث چاه های غیر مجاز که در حال حاضر در سطح استان بین ٨ تا ١٠ هزار چاه غیرمجاز وجود دارد و به صورت غیر اصولی از آب ها برداشت می کنند، فقدان مدیریت مصرف آب، تخلیه فاضلاب صنعتی و انسانی به رودخانه ها از جمله اقدامات ناصحیح است که در طول سالیان دراز به محیط زیست ما آسیب های حدی می رساند.
اگر چه ضعف قوانین و یا عملکرد ناصحیح دستگاه های ذیربط در بروز آسیب‌های گوناگون به طبیعت را نباید نادیده گرفت اما نباید همواره به قوای قهریه وابسته باشین تا عملکردمان در چارچوب صحیح قرار گیرد، هر شهروندی اگر به سهم خود در جایگاه شغلی، اجتماعی و خانوادگی که قرار گرفته از یک تفریح کوچک تا فعالیت های اقتصادی بزرگ که با طبیعت و محیط زیست ارتباط پیدا می کند، می تواند با عملکرد صحیح و دلسوزانه نسبت به محیط پیرامونش آیندگان را برای زندگی بر روی کره خاکی یاری می دهد.
مسئولین نیز همواره بر این عقیده اند که مردم محوری در زمینه حفظ و نگهداری طبیعت بسیار حائز اهمیت است و تجربه نشان داده هر جا مردم به صورت خودجوش حضور داشته باشند و نقش خود را ایفا کنند، تاثیرات مثبت تر است اما باید توجه داشت شناسایی ماهیت اصلی ذرات تولید شده جهت چگونگی مقابله با این ذرات و سازگاری با آن، جلوگیری از ایجاد کانون های جدید، مهار و تثبیت ذرات در مناطق قابل دسترسی، ایجاد برنامه بیابان زدایی در کشور،
شناسایی و تحقیق در خصوص مالچ پاشی ارزان و کم عارضه جهت مناطقی که گرد و غبار دارد، برنامه مدون در خصوص مدیریت آب های سطحی و زیرزمینی از جمله اقداماتی است که باید توسط دستگاه های ذیربط در جهت مقابله با پدیده ریزگردها صورت گیرد.
بهترین راه برای کنترل طوفان‌های گرد و غبار و ریزگرد، تثبیت خاک‌ها و به حداقل رساندن پدیده فرسایش خاکی است، برای این کار روش‌های مختلفی وجود دارد، استفاده از گیاهان شامل گیاهان بوته‌ای، درختچه‌ای و درخت‌ها یکی از مهم‌ترین روش‌های تثبیت خاک است که سازگاری بسیار بالایی نیز با محیط زیست دارد، ستفاده از حصارها، کمربند‌های حفاظتی و پوشش‌های گیاهی و درختان بادشکن وهمچنین حصار‌های منحرف کننده از موارد دیگری هستند که با کاهش سرعت و یا انحراف باد‌ها از مکان‌هایی که دارای بافت سست خاکی هستند، از وقوع گرد و غبار جلوگیری می‌کنند.
باید تا دستیابی به شرایط مساعد و اجماع بین المللی جهت مقابله با این پدیده نخست، با پذیرش شرایط یاس و تاتیرلت روانی مخرب آن را مدیریت کنیم و با ایده آل گرایی نومیدی پیشه نکنیم، ای بسا یک اقدام کوچک در جهت حفظ طبیعت از سوی ما سال ها بعد عاملی برای نجات نسل بشر باشد که یقینا اینگونه است.